Nói đến thế giới quan, nhiều người nghĩ ngay đến những quan điểm, lý thuyết triết học trừu tượng. Từ đó có thực sự khó hiểu không? Hãy cùng khám phá thế giới quan là gì và thực sự có ý nghĩa như thế nào trong bài viết dưới đây nhé!
Thế giới quan là gì?
Thế giới quan là quan niệm và cách nhìn của một người về bản thân, thế giới, cuộc sống và vai trò, vị trí của mình trong thế giới này.
Thế giới quan là kim chỉ nam cho con người trong cuộc sống của mình, từ nhận thức đến hành động thực tiễn, giúp xác định tư tưởng, lý tưởng và cách sống.
Vì vậy, nhân sinh quan khoa học là tiền đề hình thành cách nhìn tích cực về cuộc sống, trình độ phát triển của nhân sinh quan là tiêu chuẩn cơ bản để đo lường sự phát triển của cá nhân và sự phát triển của cộng đồng xã hội.
Vấn đề thế giới quan
Thế giới quan là một chỉnh thể thống nhất, bao gồm các thành phần cơ bản liên kết với nhau theo một trật tự nhất định, là kết quả của quá trình nghiên cứu khoa học. Hệ thống thế giới quan được hình thành trên cơ sở trả lời các câu hỏi sau:
Câu hỏi bản thể học: Bản chất của thế giới là gì? Thế giới được hình thành và sáng tạo như thế nào? Thế giới hoạt động như thế nào? Thế giới gồm những thành phần và hình thức tồn tại nào? Chuyện gì đang xảy ra trên thế giới?
Câu hỏi về Nguồn gốc: Tại sao Thế giới hoạt động theo một cách mà không phải cách khác? Thế giới và con người tuân theo những nguyên tắc nào?
Câu hỏi nhận thức luận: sự thật là gì? Kiến thức là gì? Vị trí / mối quan hệ của con người trên thế giới là gì? Mọi người nhìn và cảm nhận thế giới như thế nào? Con người định hình hình ảnh của thế giới như thế nào? Lí tưởng của con người là gì?
Các vấn đề đạo đức: Bao gồm các câu hỏi về các nguyên tắc, giá trị sống, định hướng mục tiêu, tiêu chuẩn đạo đức, thẩm mỹ và các luật lệ và quy định. Tại sao mọi người nhìn thế giới theo cách này mà không phải là cách khác? Thiện-ác, đúng-sai là gì? Mục đích theo đuổi giá trị sống là gì? Vai trò của con người trong xã hội là gì? Liệu con người có tuân theo quy luật phát triển của thế giới khách quan?
Câu hỏi về dự đoán tương lai: người ta có thể chọn tương lai dựa trên tiêu chí nào? Làm thế nào để thể hiện sự thống nhất của con người và thế giới? Mọi người có hiểu được mong muốn của mình không? Mọi người có thực sự tin tưởng vào tương lai của chính mình và của nhân loại?
Câu hỏi hành động: Mọi người nên hành động như thế nào để đạt được mục tiêu của họ? Mọi người có thể làm gì để thay đổi thế giới theo hướng tích cực? Làm thế nào để sắp xếp hành vi của mọi người theo những nguyên tắc nhất định?
Có những loại thế giới quan nào?
Thế giới quan huyền thoại
Bắt nguồn từ thời nguyên thủy, trong giai đoạn đầu của lịch sử, những cảm nhận ban đầu của con người về hiện thực khách quan, bao gồm cả tự nhiên và xã hội, được thể hiện qua thần thoại.
Như truyền thuyết Lạc Long Quân – u Cơ để giải thích cội nguồn dân tộc Việt Nam, truyền thuyết Sơn Tinh – Thủy Tinh thể hiện quan niệm của người xưa về các hiện tượng tự nhiên …
Đặc điểm của thế giới quan thần thoại là sự đan xen giữa thực và ảo, thần và người, lý và tin. Vì con người không thể giải thích được những hiện tượng đặc biệt trong tự nhiên nên chúng thường được giải thích bằng những yếu tố bí ẩn của trí tưởng tượng. Vì vậy, thế giới quan này không phải là sự phản ánh trực tiếp hiện thực khách quan.
Thế giới quan tôn giáo
Phản ánh hiện thực khách quan để tạo ra lực lượng siêu nhiên, thần bí để lý giải thế giới.
Thế giới quan tôn giáo được đặc trưng bởi niềm tin vào sự tồn tại và sức mạnh của các lực lượng siêu nhiên và thần thánh. Trong thế giới đó, con người hoàn toàn bất lực, chỉ biết ăn xin và phục tùng, bám víu vào sức mạnh đó.
Tuy nhiên, thế giới quan này cũng thể hiện khát vọng thoát khỏi nỗi đau và hướng tới cuộc sống tự do, hạnh phúc. Vì vậy, thế giới quan tôn giáo vẫn tồn tại trong đời sống tâm linh cho đến ngày nay.
Thế giới quan triết học
Thế giới quan và phương pháp luận của các nhà triết học được sản sinh ra khi trình độ tư duy và thực tiễn của con người có chất lượng phát triển cao hơn.
Thế giới quan triết học được hình thành trên cơ sở hệ thống lý luận, khái niệm, phạm trù và quy luật. Con người không chỉ thể hiện thế giới quan, mà còn cố gắng giải thích và biện minh cho những quan điểm đó bằng lý luận khoa học và lôgic.
Thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm
Thế giới quan duy tâm
Thừa nhận rằng bản chất của thế giới là tinh thần, nó có trước và quyết định thế giới của con người và tự nhiên. Trong thế giới quan duy tâm có hai hình thức: khách quan và chủ quan.
Chủ quan: coi tinh thần là ý chí, tư tưởng, tình cảm.
Mục đích: coi tinh thần là một khái niệm tuyệt đối
Sự hình thành và phát triển của thế giới quan duy tâm gắn liền với lịch sử hình thành của triết học duy tâm. Về cơ bản nó phủ nhận tính khách quan của thế giới vật chất và con người, đồng thời thừa nhận tư tưởng, ý thức và quan niệm có ý nghĩa quyết định.
Thế giới quan này đối lập với thế giới quan khoa học, chủ yếu phụ thuộc vào nhận thức của con người và điều kiện lịch sử.
Thế giới quan duy vật
Nhận thức rằng bản chất của thế giới là vật chất, có trước và quyết định ý thức, đồng thời nhận thức được vai trò của con người đối với cuộc sống.
Khẳng định rằng tính thống nhất của vật chất không phải do tinh thần con người hay các lực lượng siêu nhiên tạo ra, Nó không tự biến mất mà tồn tại vĩnh viễn, vô tận.
Người ta khẳng định rằng, sự hình thành, phát triển và vận động của xã hội phụ thuộc vào các quy luật khách quan. Ý thức và tinh thần chỉ đơn giản là phản ánh cái nhìn của bộ não con người về hiện thực khách quan, có nguồn gốc từ vật chất, nhưng chứa đựng sức sáng tạo và sức sống.
Sự khác biệt giữa thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm
| Thế giới quan duy tâm | Thế giới quan duy vật | |
|---|---|---|
| Quan điểm | Ý thức có trước, vật chất có sau, ý thức sản sinh ra tự nhiên. | Vật chất có trước, ý thức có sau, vật chất quyết định ý thức. |
| Phương pháp luận | Phương pháp luận siêu hình: Xem xét sự vật, sự việc và hiện tượng một cách phiến diện, cô lập, không vận động, không phát triển.
Áp dụng máy móc đặc tính của sự vật, sự việc và hiện tượng này lên một sự vật, sự việc và hiện tượng khác. |
Phương pháp luận biện chứng:
Xem xét sự vật, sự việc và hiện tượng trong mối quan hệ ràng buộc lẫn nhau, cũng như trong sự vận động và phát triển không ngừng của sự vật, sự việc và hiện tượng. |
| Vai trò | Là điểm tựa về lý luận của các lực lượng xã hội lỗi thời, kìm hãm sự phát triển của xã hội. | Đóng vai trò tích cực trong sự phát triển của khoa học; nâng cao vai trò, vị thế của con người đối với tự nhiên và sự tiến bộ của xã hội. |
Vai trò của thế giới quan trong cuộc sống
Thế giới quan là “chiếc la bàn” định hướng và hướng dẫn con người thực hiện các hoạt động tích cực để phát triển xã hội. Thế giới quan là xương sống của nhân cách, hành vi, đạo đức và tư tưởng chính trị. Tuy nhiên, nó cũng có hai khía cạnh:
Thế giới quan hướng dẫn con người nhận thức đúng đắn, khoa học, giúp con người nhận thức mối quan hệ với các đối tượng khác, từ đó nhận thức đúng quy luật vận động của các đối tượng.
Khi thế giới quan của con người không đúng, không bình thường thì sẽ không xác định được đúng các mối quan hệ xã hội và không thể nhận thức được quy luật của các sự vật.
Khi đã xác định được các mối quan hệ xã hội, con người có thể xác định được mục tiêu, phương hướng và hoạt động phù hợp. Thế giới quan là phương hướng giúp cuộc sống ngày càng phát triển tốt đẹp hơn.
Ngoài ra, thế giới quan có thể giúp con người làm chủ thực tại, hiểu được ý nghĩa của cuộc sống và xây dựng nghị lực, ý chí, quyết tâm để đưa bản thân và xã hội tiến lên.
Trên đây là tổng hợp những thông tin liên quan đến khái niệm thế giới quan là gì. Tôi hy vọng những chia sẻ của bài viết này có thể giúp bạn có những hiểu biết cơ bản về triết học và mở rộng tầm hiểu biết của mình.
